Khoảng từ năm 2019 trở về trước, không chỉ ở Việt Nam mà ở nhiều nơi trên thế giới, mặt hàng khẩu trang ít được quan tâm vì rất ít người dùng, thậm chí còn xa lạ với một số người. Có dùng chăng thì chỉ là những y, bác sĩ làm việc trong các bệnh viện, phòng khám; các cơ sở nghiên cứu liên quan đến hóa chất; người làm việc trong môi trường khói bụi, độc hại. 

Thế nhưng, khi xuất hiện loại virus corona (Covid-19) siêu lây nhiễm, có thể dẫn đến chết người, đã và đang tung hoành ở nhiều quốc gia, làm cho con người điêu đứng thì chiếc khẩu trang được lên ngôi, có giá trị quan trọng trong việc ngăn ngừa lây nhiễm từ người sang người của loại virus rất độc hại này. Theo khuyến cáo của ngành Y tế, Covid-19 lây qua đường hô hấp và giọt bắn rất nhỏ từ người bị nhiễm sang người khác hoặc giọt bắn tồn tại ở các bề mặt xung quanh và làm lây lan qua tay, tiếp xúc gần. Vì vậy khẩu trang giữ vai trò quan trọng bậc nhất, là 1 trong 5 “K” (Khẩu trang, khử khuẩn, khoảng cách, không tập trung đông người và khai báo y tế) trong khuyến cáo của Bộ Y tế với người dân để phòng ngừa dịch Covid-19. 
Mặc dù các cơ quan y tế khuyến cáo, các cấp chính quyền tuyên truyền, nhắc nhở và đã có quy định, xử phạt về việc không đeo khẩu trang khi ra đường, nơi đông người như bến xe, ga tàu, sân bay, hội nghị, đi xe khách…, nhưng thực tế có khá nhiều người không chấp hành đeo khẩu trang. Cá biệt có người không đeo khẩu trang khi bị lực lượng chức năng nhắc nhở, chấn chỉnh còn có biểu hiện thách thức, chống đối người thi hành công vụ. 
Điển hình là vụ việc: Ngày 11/4/2020, trong thời gian cả nước thực hiện “giãn cách xã hội” theo Chỉ thị 16 của Thủ tướng Chính phủ, tổ tuyên truyền, vận động phòng, chống dịch Covid-19 phường Cái Khế, quân Ninh Kiều (Cần Thơ) làm nhiệm vụ tuyên truyền, vận động người dân chấp hành phòng, chống dịch, trong đó có nhắc nhở người dân đeo khẩu trang. Khi đến trước nhà hàng Lúa Nếp, tổ tuyên truyền phát hiện Nguyễn Văn Hải, 49 tuổi, đi bộ trên người nồng nặc mùi rượu, bia, không mặc áo và cũng không đeo khẩu trang. Lúc này tổ tuyên truyền nhắc nhở Hải đeo khẩu trang và đi về nhà để thực hiện “giãn cách xã hội” nhưng Hải không chấp hành và chống đối lại những người thực thi nhiệm vụ. Không những thế Hải còn có những lời nói thô tục và lăng mạ, chửi bới tổ tuyên truyền. Chưa dừng lại, Hải còn lấy biển bảng ném về tổ tuyên truyền, gây mất an ninh trật tự. Hải bị công an khống chế đưa về trụ sở lập biên bản vi phạm quả tang. Sau đó Nguyễn Văn Hải bị Tòa án nhân dân quận Ninh Kiều xử phạt theo thủ tục rút gọn với mức phạt 9 tháng tù về tội chống người thi hành công vụ.
Trong làn sóng dịch Covid-19 lần thứ tư từ cuối tháng 4/2021 đến nay đã và đang xảy ra ở nhiều tỉnh, thành trên cả nước. Tuy vậy, việc chấp hành đeo khẩu trang của nhiều người dân chưa nghiêm túc, hầu như tỉnh, thành nào cũng có người bị phạt. Theo thống kê, chỉ tính từ ngày 30/4 đến 11/5, Công an Hà Nội đã xử phạt khoảng 2.100 người không đeo khẩu trang, với mức phạt bình quân từ 1-3 triệu đồng, tổng số tiền phạt là hơn 3 tỷ đồng. Chỉ trong 3 ngày từ 3-5/5/2021, Công an Vĩnh Phúc đề nghị chính quyền địa phương xử phạt 171 người không đeo khẩu trang, với số tiền phạt gần 230 triệu đồng. Ngày 7/5, UBND phường Kim Tân, TP. Lào Cai xử phạt 6 trường hợp tham gia giao thông không đeo khẩu trang, mỗi ngượi bị phạt 2 triệu đồng, tổng cộng là 12 triệu.
Tại cuộc họp ngày 10/5 vừa qua, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh, đeo khẩu trang bao giờ cũng khó chịu nhưng phải đeo, việc đeo khẩu trang là giải pháp đơn giản nhất, hiệu quả nhất và dễ nhận biết ai tuân thủ hay không. Giá bán lẻ một chiếc khẩu trang y tế “max bảo vệ” đắt nhất cũng chỉ 1 ngàn đồng, rẻ chỉ bằng 1/3 cốc trà đá. Không đeo khẩu trang bị phạt 2 triệu đồng thậm chí là 3 triệu đông, nhưng vấn đề là “cái ý thức”. Nhiều người trả 5 ngàn đồng cho một cốc trà đá 3 ngàn mà không lấy lại tiền thừa, trong khi chỉ 1 ngàn đồng mua 1 chiếc khẩu trang thì không. Khẩu trang cũng không hề khó mua, không hề khan hàng, bị ép giá, thậm chí đang “đại hạ giá” vì nhiều đến mức chất đống trong kho. Nếu tuân thủ tốt, chúng ta sẽ tiêp tục kiểm soát được dịch, sẽ chiến thắng. Hay nói như GS Trần Đắc Phu: “5K” có thể cắt đứt chuỗi lây nhiễm, chuỗi dịch tễ trong cộng đồng.
Những gì diễn ra trong 2 tuần qua cho thấy mức độ nguy hiểm của loại virus corona biến chủng mới. Để thực hiện được “mục tiêu kép”, vừa phòng, chống dịch, bảo vệ sức khỏe nhân dân vừa phục hồi, phát triển kinh tế – xã hội trong trại thái bình thường mới, chúng ta phải sống chung với dịch bệnh. Và muốn sống chung được với dịch, hạn chế lây lan ra cộng đồng, mỗi người dân cần nêu cao ý thức tự giác chấp hành, hãy đeo khẩu trang khi ra khỏi nhà, coi khẩu trang là vật bất ly thân trong giai đonạ hiện nay. Làm quen với trạng thái mới, sống chung với khẩu trang.
ĐÀO DUY TUẤN