Lễ hội đền Đại Cại
Đền Đại Cại nằm trong quần thể di tích lịch sử văn hóa Chùa tháp Hắc Y – Đại Cại thuộc xã Tân Lĩnh, huyện Lục Yên (Yên Bái). Theo dân gian và sử sách ghi lại, đền Đại Cại có từ thời Hậu Lê do nhân dân xã Lâm Hạ, tổng Lâm Trường Hạ, Châu Lục Yên, phủ Yên Bình, trấn Tuyên Quang xây dựng để thờ Bà Vũ Ngọc Anh (tên tựa là Ngọc Nữ Huỳnh Dung) con gái một vị quan nhà Lê. Bà là một nữ tướng văn võ song toàn dưới thờ Hậu Lê, được triều đình phong chức Tổng binh, sau này được nhà vua phong sắc nữ tướng. Bà Vũ Ngọc Anh có nhiều công lao trong việc xây dựng nên hệ thống thành nhà Bầu rộng khắp chống lại giặc nhà Mạc và cũng là người dậy dân và binh lính trồng lương thảo, khai hoang ruộng nước, trồng bông dệt vải, lập ra các chợ cho nhân dân trong vùng. Hàng chục cánh đồng ở châu Lục Yên, châu Thu Vật (Lục Yên – Yên Bình – Yên Bái ngày nay) đều có công sức tạo dựng của Bà. Sau khi Bà mất, nhân dân lập đền Đại Cại thờ Bà. Ngoài ra, đền còn thờ hai anh em Vũ Văn Mật và Vũ Văn Uyển có công lớn trong việc chống quân nhà Mạc.
Lễ rước Bà Vũ Ngọc Anh trong Lễ hội.
Mỗi năm một lần lễ hội đền Đại Cại được tổ chức 2 ngày, ngày lễ chính tiến hành vào rằm tháng Giêng với hai phần lễ và phần hội: Phần lễ cầu Bà cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt, quốc thái dân an, nhân khang, vật thịnh và thể hiện truyền thống, đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc ta, để tưởng nhớ đến công ơn những danh nhân một thời đã có công khai sơn, phá thạch, chiêu dân, lập làng mở chợ, xây dựng thành luỹ. Phần hội có thể diễn ra trước hoặc sau lễ rước với nhiều sinh hoạt cộng đồng phong phú: Với chương trình văn nghệ đặc sắc cùng những môn thể thao hiện đại hay những trò chơi dân gian đậm bản sắc của đồng bào nơi đây như: Đua thuyền trên sông, đánh quay, đấu vật, đẩy gậy và kéo co là môn thi đấu không thể thiếu. Nhưng ý nghĩa hơn bởi đây là cuộc thi tài giữa các thôn của xã Tân Lĩnh – địa bàn trước đây có trường luyện binh, là nơi sản xuất lương thực nuôi quân của Phó tướng Vũ Ngọc Anh năm xưa. Ngoài các môn thể thao này, tùy theo quy mô lễ hội hằng năm mà địa phương còn tổ chức thi đấu bóng chuyền, cờ tướng, bắn nỏ và một số môn khác.
Lễ hội đền Đại Cại huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái là hệ thống di chỉ còn lại của văn hoá thời Lý, Trần, Lê đang có ở một tỉnh miền núi phía Bắc. Do đó, quần thể di tích đền Hắc Y – Đại Cại xã Tân Lĩnh được xếp hạng di tích cấp quốc gia năm 2001.
VŨ HƯƠNG (ST)
Quân khu 1
