Những ai từng đặt chân đến xứ bưởi Đoan Hùng nổi tiếng đất Bắc, chắc hẳn đều muốn dừng chân ngắm dòng Lô Giang lịch sử. Con sông huyền thoại ấy đã cuộn chảy vào kho tàng âm nhạc, thơ ca của dân tộc Việt Nam qua những chiến công oai hùng của quân và dân Tây Bắc trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp hơn 70 năm về trước.

VỌNG VỀ QUÁ KHỨ HÀO HÙNG

Qua lời kể của cụ Nguyễn Quang Bảo, 93 tuổi, trú tại thôn Ngọc Chúc 2, xã Chí Đám, huyện Đoan Hùng (Phú Thọ), hình ảnh sinh động về chiến thắng sông Lô của quân và dân ta ngày này cách đây 70 năm như thước phim quay chậm đưa chúng tôi trở về một giai đoạn hào hùng của lịch sử dân tộc. Ngày 10-10-1947, một đoàn tàu và ca nô của địch có máy bay yểm trợ từ Sơn Tây đánh chiếm Việt Trì, sau đó theo đường sông Lô tiến lên Tuyên Quang. Trên đường hành quân, chúng điên cuồng bắn phá nhiều làng mạc dọc hai bờ sông, gây thiệt hại lớn về người và tài sản của nhân dân. Trên đường đi, chúng liên tục bị lực lượng Vệ quốc đoàn, dân quân du kích của ta chặn đánh, buộc chúng phải rút lui về Việt Trì.

Cụ Bảo khi ấy là trưởng thôn Ngọc Chúc, xã Tiên Phong (nay là Chí Đám) một mặt vừa cùng chính quyền huy động nhân dân địa phương tích cực đóng góp lương thực, thực phẩm tiếp tế cho bộ đội, một mặt cùng dân quân du kích của xã ngày đêm có mặt trên trận địa. Bên cạnh đó, cụ Bảo cùng nhiều bà con nhân dân còn nhiệt tình giúp bộ đội địa phương bố trí trận địa giả ở các xã Hữu Đô, Đại Nghĩa. Ngoài ra, nhân dân địa phương còn chuẩn bị trống, mõ, kẻng, chuông nhà thờ… sẵn sàng khua vang khi có hiệu lệnh phát ra. Đặc biệt, nhân dân các xã Chí Đám, Hữu Đô đã vô cùng sáng tạo khi hái hàng trăm quả bưởi từ vườn nhà, dùng nhọ nồi trộn dầu bôi đen, đem xâu thành từng chuỗi, giả làm thuỷ lôi thả ra giữa dòng sông lừa địch.

Cụ Nguyễn Quang Bảo kể chuyện Chiến thắng sông Lô.

Khoảng 12 giờ ngày 24-10, đoàn tàu chiến của địch từ Tuyên Quang xuôi sông Lô lọt vào trận địa phục kích của ta ở Chí Đám, Đoan Hùng, lập tức hiệu lệnh chiến đấu phát ra, tiếng trống, tiếng kẻng rung lên liên hồi giục giã xen lẫn tiếng nổ vang trời của các loại súng đạn. Cùng lúc đó, lửa khói ở trận địa giả bốc lên nghi ngút. Ngay loạt đạn đầu, pháo binh ta đã bắn chìm một chiếc tàu địch. Đoàn tàu địch hốt hoảng chạy tản ra hai bên dòng sông vào đúng tầm bắn của ta. Khẩu đội pháo của dân quân du kích bắn liền ba phát đều trúng tàu địch làm đạn dự trữ trên tàu nổ tung tóe, nhiều tên địch hoảng hốt nhảy ào xuống sông. Cả một khúc sông mịt mù khói lửa. Dưới làn bom đạn của máy bay và tàu chiến địch, bộ đội, du kích vẫn giữ vững trận địa, anh dũng chiến đấu. Kết quả ta đã tiêu diệt hàng trăm tên giặc, bắn chìm và bị thương nhiều chiến, bắn rơi 1 thủy phi cơ, thu hàng trăm khẩu pháo, súng cối, súng các loại.

Kể đến đây, cụ Bảo Đây cười móm mém: Đây là  một trong những chiến thắng lớn của quân và dân Việt Bắc, làm phá sản âm mưu của địch trong chiến dịch Thu-Đông năm 1947, đồng thời thay đổi cục diện chiến trường từ phòng ngự sang phản công địch của quân và dân ta…

BẾN SÔNG LÔ NGÀY MỚI

Truyền thống hào hùng như tiếp thêm động lực để cán bộ và nhân dân địa phương quyết tâm thi đua xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp. Trao đổi với đồng chí Nguyễn Minh Xuyên, Chủ tịch UBND huyện Đoan Hùng, chúng tôi được biết, với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng của Đoan Hùng, ngoài cây chè chỉ có giống bưởi là đặc sản, hiệu quả kinh tế cao. Vì vậy, cây bưởi Đoan Hùng đã được quan tâm phát triển, là một trong các cây thế mạnh trong phát triển kinh tế, xoá đói giảm nghèo của người dân. Những năm gần đây, trong phát triển kinh tế, Đoan Hùng tích cực thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ. Kinh tế của huyện có bước phát triển khá, tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân đạt 6,98%/năm; thu nhập bình quân đầu người trên 30 triệu đồng/năm.

Hiện tổng diện tích bưởi trên địa bàn huyện Đoan Hùng là 1.820ha, trong đó diện tích cho thu hoạch là 1.100ha. Sản lượng bưởi quả đạt 10.500 tấn, giá trị sản phẩm theo giá hiện hành đạt trên 200 tỷ đồng. Song song với đó, chương trình xây dựng nông thôn mới cũng được Huyện ủy, UBND huyện chỉ đạo quyết liệt, đến nay đã có hai xã Chí Đám, Minh Tiến đạt chuẩn nông thôn mới. Các xã còn lại đều đạt từ  9 đến 15 tiêu chí, bình quân đạt 11,9 tiêu chí/xã. Kết cấu hạ tầng nông thôn được quan tâm đầu tư, hệ thống điện lưới phục vụ sản xuất và sinh hoạt được nâng cấp, các tuyến đường liên huyện, liên xã, liên thôn cơ bản được bê tông hóa; hệ thống đê điều, thủy lợi được tu bổ, nâng cấp; trụ sở làm việc xã, thị trấn được đầu tư xây dựng. Tổng vốn đầu tư toàn xã hội bình quân 1.300 tỷ đồng/năm. Từ một trong những huyện nghèo, đến nay Đoan Hùng đã vươn lên là một huyện phát triển khá của tỉnh, tổng thu ngân sách trên địa bàn do huyện quản lý năm 2016 đạt 140 tỷ đồng, là huyện đứng thứ 2 trong tỉnh về thu ngân sách, chỉ sau thành phố Việt Trì.

Trao đổi với chúng tôi, đồng chí Cao Đức Hấn, Bí thư Huyện ủy Đoan Hùng cũng cho biết, đi đôi với phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của huyện có những bước tiến vững chắc, sự nghiệp giáo dục – đào tạo tiếp tục được củng cố. Đặc biệt, chất lượng dạy và học được giữ vững, các phong trào thi đua, các cuộc vận động được thực hiện có hiệu quả. Quy mô trường, lớp ổn định và phát triển; cơ sở vật chất trường, lớp học được tăng cường, đến nay có 55/88 trường học đạt chuẩn quốc gia. Bên cạnh đó, chương trình xóa đói giảm nghèo, tạo việc làm cho người lao động cũng đạt kết quả khá, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn gần 7%; hàng trăm nhà dột nát, nhà tạm đã được xóa, thay vào đó là nhà đoàn kết, nhà tình nghĩa bền chắc, khang trang hơn. Số hộ gia đình văn hóa đạt trên 85%, khu dân cư văn hóa, cơ quan văn hóa đều đạt trên 90%. Các thiết chế văn hóa, thể thao ở cơ sở được tăng cường. An ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được củng cố vững chắc, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân không ngừng được cải thiện. Bộ mặt nông thôn Đoan Hùng khởi sắc, khối đại đoàn kết trong nhân dân, sự đồng thuận trong xã hội ngày càng được tăng cường.

Bài, ảnh: DUY TUẤN – HỒNG SÁNG