11 năm tuổi quân, 4 năm vượt núi băng rừng dịch, dạy chữ Mông cho các em học sinh ở nhiều bản làng xa xôi trên địa bàn Lũng Cú, Ma Lé, Trung úy Vừ Mí Chứ, Đội trưởng Đội vận động quần chúng ở Đồn Biên phòng Lũng Cú, Hà Giang có lẽ chẳng thể nhớ hết đã bao nhiêu lần chân mình bật máu vì đá tai mèo sắc nhọn, vắt rừng cắn sưng tay chân. Thế nhưng, mỗi một em học sinh được vận động đến trường, niềm hạnh phúc trong người đội trưởng ấy lại dâng tràn niềm vui sướng, bởi anh vừa là người truyền lửa tri thức, vừa là bố nuôi của những học sinh có hoàn cảnh éo le gian khổ ở vùng biên giới địa đầu Tổ quốc này.

CHUYỆN “BỐ CỦA NHỮNG ĐỨA TRẺ”
Tôi có dịp gặp và trò chuyện với Trung úy Vừ Mí Chứ, Đội trưởng đội vận động quần chúng ở Đồn Biên phòng Lũng Cú (Hà Giang) trong một lần đến đây tặng quà cho cán bộ, chiến sĩ. Khó có thể kể hết được những khó khăn, gian khổ của cán bộ, chiến sĩ ở đồn biên phòng này đang ngày đêm vững chắc tay súng bảo vệ biên ải của Tổ quốc nơi địa đầu biên giới, song có một câu chuyện làm chúng tôi xúc động, đó là việc Trung úy Vừ Mí Chứ vượt núi băng rừng dịch, dạy chữ Mông cho các em học sinh xã Ma Lé, Lũng Cú gần bốn năm qua. Anh tâm sự: “Lính Biên phòng thì ở đâu cũng gian khổ. Ngày tuần tra biên giới, đêm vượt rừng dạy chữ cho đồng bào là công việc thường nhật. Tôi chỉ muốn cùng góp sức đưa các em học sinh ở bản làng xa xôi đến trường là cảm thấy mình hạnh phúc”.

Trung úy Vừ Mí Chứ .

Cho đến bây giờ đã gần một năm kể từ ngày anh cứu ba cháu nhỏ giữa rừng sâu Ma Lé, nhưng mỗi lần ai hỏi đến chuyện đó, Trung úy Chứ lại bùi ngùi xúc động. “Gần bốn năm bám bản dạy chữ, lần cứu ba em bé tôi không thể nào quên. Cái tên bố nuôi cũng xuất phát từ lần đi dạy chữ ấy”, anh chia sẻ. Trung úy Vừ Mí Chứ kể tiếp. Chừng này năm ngoái, anh được giao nhiệm vụ xuống bản dịch chữ Mông cho một lớp học giữa rừng. Cũng như bao lần xuống bản khác, hành trang của thầy giáo biên phòng ngoài sách vở, đèn pin, áo mưa chống rét là tinh thần tận tụy. Hai giờ chiều từ Đồn Biên phòng Lũng Cú, Trung úy Vừ Mí Chứ vượt 8 km đường rừng núi đến lớp học. Sau buổi dịch chữ, anh trở về đơn vị lúc trời xẩm tối. Lần theo đường mòn quen thuộc, bỗng anh nghe tiếng trẻ con văng vẳng từ xa “Cứu tôi với. Có ai không cứu tôi với”. Bằng linh cảm và nghiệp vụ của “lính rừng biên giới”, Chứ phán đoán: Một là có kẻ xấu bắt cóc học sinh đem đi biên giới bán, hai là trẻ em bị bố mẹ bỏ rơi giữa rừng. Trấn tĩnh, anh bí mật tiến lên phía có tiếng trẻ con kêu cứu. Đúng như dự đoán, ba đứa trẻ bị người mẹ bỏ rơi giữa rừng vượt biên trốn sang Trung quốc. Thấy anh tới, chúng chạy lại ôm chầm lấy anh kêu khóc. Đứa chị nói: “Chú ơi cứu cháu với, mẹ cháu bỏ đi rồi”. Hai đứa em mặt mũi nhem nhuốc khóc kêu đói bụng. “Lúc đó xúc động quá. Tôi ngồi xuống hỏi chuyện mới biết, bố các cháu chết rồi. Mẹ bỏ đi lấy chồng ở Trung Quốc, bỏ ba con ở lại. Tôi lấy lương khô cho các cháu ăn và dẫn các cháu về Đồn, báo cáo với đơn vị” – Trung úy Vừ Mí Chứ nhớ lại.
Ngay sau khi Trung úy Vừ Mí Chứ báo cáo với Ban chỉ huy về trường hợp ba em học sinh người Mông bố chết, mẹ bỏ đi Trung quốc không nơi nương tựa, cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Lũng Cú, hằng tháng đã tự nguyện quyên góp từ tiền lương, phụ cấp của mình giúp đỡ 500.000 đồng cho mỗi em. Số tiền đó được cán bộ, chiến sĩ tự nguyện góp vào quỹ “Nâng bước em tới trường” và chuyển đến các em đều đặn hàng tháng. Tuy chưa nhiều, nhưng đủ để các em có cái ăn hàng ngày.
Hỏi về chuyện được ba đứa trẻ bị bỏ rơi giữa rừng ngày nào gọi anh là bố nuôi, Trung úy Vừ Mí Chứ cười hiền lành: “Sau lần cứu ba cháu giữa rừng sâu ấy, các cháu gọi tôi là bố nuôi. Mỗi lần đi dịch chữ, tôi vẫn ghé thăm. Bọn trẻ thích lắm. Nhờ động viên kịp thời mà các cháu không bỏ học. Đứa lớn đã học lớp ba rồi”.

NGÀY TUẦN TRA BIÊN ẢI, ĐÊM XUỐNG BẢN DẠY CHỮ
28 năm tuổi đời, 11 năm tuổi quân, hơn 3 năm giữ chức vụ Đội trưởng Đội vận động quần chúng, Trung úy Vừ Mí Chứ không nhớ hết bao lần xuống núi, trèo đèo; bao lần “bốn cùng” (cùng ăn, cùng ở, cùng làm, cùng học) với nhân dân và học sinh ở địa bàn Ma Lé, Lũng Cú. Song mỗi lần vận động được một em học sinh đến trường học chữ, niềm vui trong anh như được nhân lên.

Đoàn công tác thăm, tặng quà Đồn biên phòng Lũng Cú (Hà Giang) chụp ảnh lưu niệm với cán bộ, chiến sĩ của đơn vị.

Trung úy Vừ Mí Chứ nhớ lại: Có em học sinh thuyết phục mãi mà bố mẹ vẫn chưa cho đến lớp. Có ông bố đã nói thẳng: “Tao không cho nó đi học đâu. Ở nhà đi rừng còn có mèn mén đổ vào mồm chứ. Đi học rồi cái bụng đói ai lo?”. Có bà mẹ lại cứ khăng khăng: “Mày bảo cho nó đi học thì ai ở nhà trông em cho tao đi rừng?”. Những lúc như vậy tôi buồn lắm. Nhưng được đơn vị tin tưởng giao phó, tôi kiên trì thuyết phục. Cuối cùng họ cũng hiểu ra cái chữ sẽ giúp họ thoát nghèo và cho con đến trường. Tuy nhiên, cố gắng lắm cũng chỉ đạt được 90% các em đến lớp. Có em nhà ở xa, đến trường mất hơn nửa ngày đường nên có buổi đi học có buổi nghỉ.
Với những thầy giáo quân hàm xanh, việc dạy chữ cho các em học sinh đồng bào thiểu số quanh địa bàn đóng quân được thực hiện vào hai ngày nghỉ cuối tuần. Bởi vậy, Trung úy Vừ Mí Chứ cũng như đồng đội không có khái niệm ngày nghỉ. Các ngày thứ trong tuần phải huấn luyện SSCĐ, tuần tra biên giới, canh gác cột cờ Lũng Cú; thứ bảy, chủ nhật những thầy giáo quân hàm xanh lại hành trình xuống núi. Công việc chính là dịch tiếng Việt sang tiếng Mông và ngược lại cho học sinh và giáo viên trong bản. “Giáo viên dạy học ở đây chủ yếu là người Kinh không biết tiếng Mông. Khi cô giáo nói đến đâu, tôi dịch ra tiếng Mông, rồi nói cho các em học sinh nghe đến đó. Ngược lại, khi học sinh trả lời bằng tiếng Mông, tôi lại dịch ra tiếng Việt cho cô giáo hiểu” – Trung úy Vừ Mí Chứ tâm sự.
Khi được hỏi: Học sinh ở đây có học tiếng Kinh không, Trung úy Vừ Mí Chứ cho biết: Các em có được học tiếng Kinh. Nhưng các em chỉ học trên lớp thôi, còn về nhà lại nói tiếng Mông. Có em học ba năm cũng chưa nói được rành rọt. Nhiều em bảo “tao nói tiếng của tao dễ hiểu hơn”.
Nhà cách đơn vị 8 km, nhưng ít có dịp Trung úy Chứ bên gia đình trong hai ngày nghỉ cuối tuần được trọn vẹn. Khi đơn vị không trực chiến thì xuống núi dịch chữ, khi đồn trực chiến thì tuần tra biên ải và túc trực sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ đột xuất khi có lệnh. “Bộ đội Biên phòng biên giới không có khái niệm ngày nghỉ đâu. Cứ có lệnh là lên đường. Nhà tôi ở xã Ma Lé này, cách đơn vị có 8 cây số thôi, nhưng có tháng chỉ về thăm nhà một lần. Cũng có khi đi dạy chữ rồi ghé thăm vợ con. Con gái đầu năm nay học cấp ba rồi nhưng cũng không có nhiều thời gian ở bên để nó động viên” – Trung úy Vừ Mí Chứ chia sẻ.
Nói về những khó khăn hiện nay trong thực hiện nhiệm vụ vận động học sinh đến trường học chữ, Trung úy Vừ Mí Chứ cho biết: 100% đồng bào nơi đây là người dân tộc Mông, trình độ dân trí thấp, sống tách biệt rải rác trên lưng chừng đồi, núi. Đa phần các gia đình kinh tế khó khăn. Lương thực hằng ngày của nhân dân chủ yếu ăn mèn mén, tức là ngô bột hấp. Khi chưa đến vận động, họ không muốn cho con đi học, bắt ở nhà bế em, hoặc lên rừng đào măng. Khi hiểu cái chữ sẽ giúp thoát nghèo, họ đồng ý cho con đến trường.
Trao đổi với chúng tôi, Đại úy Nguyễn Đức Oanh, Chính trị viên phó Đồn Biên Phòng Lũng Cú cho biết: Khi được giao nhiệm vụ phối hợp với các thầy, cô giáo dịch, dạy chữ cho học sinh, cán bộ trong đơn vị chúng tôi luôn nhiệt tình, tận tụy, không quản ngại khó khăn. Ở các đồn Biên Phòng dọc tuyến biên giới Hà Giang như Lũng Làn, Lũng Cú, ngày là bộ đội biên phòng tuần tra biên ải, đêm là thầy giáo xuống bản dạy chữ đã trở thành điểm sáng trong mục tiêu xây dựng thế trận biên phòng toàn dân trên địa bàn đóng quân.
Tạm biệt các chiến sĩ Đồn Biên phòng Lũng Cú, trên đường trở về, trong tiềm thức chúng tôi vẹn nguyên hình ảnh rừng núi trập trùng, nơi có những chiến sĩ khoác trên mình màu áo xanh của rừng ngày tuần tra biên giới, đêm lại băng rừng, xuống bản dạy chữ cho các em học sinh đồng bào dân tộc mà Trung úy Vừ Mí Chứ là một điển hình.
Bài, ảnh: MAI THẮNG