QK2 – Ngày 19 tháng 8 năm 1949, tại xã Đức Long, huyện Hoà An, tỉnh Cao Bằng, Trung đoàn 174 được thành lập. Đây là một trong những đơn vị chủ lực đầu tiên của Bộ “Có nhiệm vụ vẻ vang đi tiên phong trên con đường vận động chiến", được đồng bào các dân tộc nơi căn cứ địa cách mạng yêu mến đặt cho tên gọi “Trung đoàn Cao – Bắc – Lạng”.

Một trong những dấu ấn của Trung đoàn 174 là vừa ra đời đã lập nhiều chiến công vang dội tiêu biểu cho bước phát triển lớn mạnh của cuộc kháng chiến toàn dân mà dấu ấn có ý nghĩa to lớn đó là chiến thắng trong Chiến dịch Biên giới Thu – Đông 1950.

Trong Chiến dịch này, Trung đoàn 174 vinh dự nhận nhiệm vụ chủ công đánh từ phía Bắc xuống. Trận đánh đã lưu danh sự chiến đấu dũng cảm của cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn.

17 giờ ngày 17 tháng 9, các đơn vị đồng loạt nổ súng mở đợt tiến công mới vào trung tâm Đông Khê. Trung đoàn nhanh chóng chiếm nhiều vị trí trong thị trấn nhưng khi tiến công vào Đồn To thì vấp phải sự kháng cự quyết liệt của địch.

Trung đoàn 174 trong khi đánh hầm ngầm có một số cán bộ trung đội, đại đội bị thương. Tiểu đội Lý Văn Mưu chỉ còn 3 người. Trước tình huống khó khăn, đồng chí Mưu bò đến từng ngách hầm thu nhặt các gói thủ pháo gom lại thành một khối 12kg. Với tinh thần cảm tử để giành thắng lợi cho trận đánh, đồng chí Mưu đã nghĩ ra cách đánh bộc phá hết sức táo bạo, giật nụ xoè ngay từ tuyến xuất phát rồi ôm bộc phá lao lên. Đạn địch găm vào bụng, vào chân làm anh ngã xuống. Nghiến răng chịu đau, Lý Văn Mưu ráng hết sức trườn lên áp sát người và khối bộc phá vào thành lô cốt. Bộc phá nổ, làm nổ theo 3 khối thuốc nổ của đồng chí hy sinh bỏ lại. Lô cốt giặc sụp đổ, quân ta ào lên xung phong, Lý Văn Mưu anh dũng hy sinh.

Địch bị thiệt hại và lúng túng. Trung đoàn 174 lại mở thêm một mũi đột phá ở hướng đông khiến địch đối phó càng thêm lúng túng. Tiểu đội phó La Văn Cầu, người chiến sĩ xung kích đã từng nhảy lên xe tăng cướp súng giặc trong trận phục kích đèo Bông Lau năm xưa nay là chiến sĩ bộc phá. Anh bị trúng đạn nát cổ tay phải. Không chút do dự, anh nhờ đồng đội dùng lưỡi lê chặt đứt cổ tay cho đỡ vướng rồi tiếp tục dùng tay trái ôm khối thuốc nổ lao lên dập tắt hỏa điểm địch. Hành động dũng cảm của La Văn Cầu đã tạo điều kiện thuận lợi cho đơn vị đánh chiếm Đồi To, Trung đoàn 174 hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chủ công, xứng đáng với lòng tin của Bộ, nêu lá cờ đầu trong phong trào thi đua giết giặc lập công.

Chiến thắng Biên Giới có nghĩa đặc biệt quan trọng đối với cục diện của cuộc kháng chiến làm thất bại ý đồ của thực dân Pháp là thực hiện tăng cường hệ thống phòng ngự đường số 4, khoá biên giới Việt – Trung nhằm cô lập căn cứ địa Việt Minh với bên ngoài, thiết lập hành lang Đông – Tây, cô lập Việt Bắc với đồng bằng Bắc Bộ. Thắng lợi to lớn này đã mở ra một thời kỳ mới trong cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp xâm lược – thời kỳ thế chủ động trên chiến trường hoàn toàn nằm trong tay quân đội cách mạng Việt Nam.

Riêng với Trung đoàn 174, đây là một trận đánh lớn, lần đầu tiên ta thực hiện một kế hoạch tác chiến mới với tên gọi “Đánh điểm diệt viện”. Qua trận này, trình độ đánh công kiên của Trung đoàn được nâng lên về chất, là một mốc son đánh dấu sự trưởng thành vượt bậc của đơn vị, là một thành tích đáng tự hào mà Trung đoàn đã đóng góp cùng các đơn vị bạn vào việc giải phóng quê hương Cao – Bắc – Lạng của mình. Ba tỉnh được giải phóng, ta có điều kiện củng cố chính quyền nhân dân và phát triển lực lượng.

Hôm nay, nhìn lại chặng đường 71 năm qua theo chiều dài sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN, những người lính Trung đoàn vô cùng tự hào về những năm tháng đã qua, khi là lực lượng chủ công, lúc làm nhiệm vụ cơ động, hoặc phối thuộc chiến đấu, thường phải đi trước về sau. Là một trong những đơn vị làm nhiệm vụ quốc tế đầu tiên và có thời gian dài chiến đấu trên đất bạn Lào, đồng thời là một Trung đoàn đi tiên phong trong xây dựng kinh tế của quân đội ta. Dù ở bất cứ nơi đâu, trước những thử thách, gay go, quyết liệt nhất thì người lính Trung đoàn luôn giữ vững bản lĩnh chính trị, đoàn kết một lòng, tận tâm, tận lực để hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ. Chặng đường vinh quang đó đã viết nên truyền thống “Đoàn kết, mưu trí, sáng tạo, dũng cảm, kiên cường, quyết chiến, quyết thắng”.

Trung tá NGUYỄN NHƯ HỢP, Chính ủy Trung đoàn