QK2 – Theo giải thích của ông Thắng, “lộn bãi” là việc các lái buôn lợi dụng đá quý ở huyện Lục Yên có chất lượng tốt, quý hiếm nên tung những tin đồn thất thiệt. Sau đó mang đá ở các nơi khác, thậm chí nhập ở nước ngoài có chất lượng thấp trà trộn bán cho những người kém hiểu biết.

Sau một thời gian tìm hiểu ở xã Liễu Đô, chúng tôi được biết, cuối giờ chiều tại một số điểm ở chân núi, lối mòn lên bãi Bưởi, một số thương lái trên địa bàn và cả thương lái ngoài tỉnh Yên Bái tập trung thu mua đá của người dân đào trên núi mang xuống.

Cuối giờ chiều hằng ngày, theo lối mòn xuống chân núi, nơi có một số thương lái đợi sẵn, tập trung thu mua đá của người dân đào trên núi mang xuống.

16 giờ, vào vai một người mua đá quý, chúng tôi tới cuối con đường mòn thôn Chính Quân. Có gần chục lái buôn túc trực sẵn. Đồ nghề của họ chủ yếu là kính soi đá, đèn chiếu… Lân la hỏi chuyện, một thương lái tên Tuấn cho biết: “Đá quý ở bãi Bưởi là loại spinel, dòng đá quý và rất hiếm, sánh ngang với ruby. Chúng có màu sắc, vân đá rất sắc nét và đẹp mắt, thường được dùng để làm đồ trang sức, phong thủy”. Như để diễn tả, Tuấn lấy một mảnh giấy bóng màu xanh đưa cho chúng tôi xem, nói thêm: “Màu xanh của đá rất khó diễn tả, nhưng càng xanh đậm thì càng có giá trị”.

– Tin đồn hôm trước người dân đào, bán được viên đá 3,8 tỷ đồng màu sắc của nó thế nào?

– Màu xanh của viên đá đó rất lạ và độc – Tuấn trả lời.

– Thấy bảo viên đá đó đem về chặt ra bán 200 triệu đồng cũng không ai mua?

– Buôn đá quý kiểu này cũng như đánh bạc. Mình soi thấy tia lấp lánh trong đá, ước lượng đưa giá hợp lý. Khi chặt ra lại là vấn đề khác. Hôm trước, nghe nói có mấy người đào được viên đá, khách trả 600 triệu đồng không bán, cuối cùng chặt ra không được đồng nào.

Nghe Tuấn nói vậy, một thương lái tuổi ngoài 60, đầu cắt cua chen vào: “Nói phét!”. Rồi ông đủng đỉnh diễn giải: “Hơn 30 năm buôn đá, đi khắp các bãi, tôi còn lạ gì. Bao nhiêu năm nay, các mỏ đá dạy cho người ta đủ thứ, giỏi nhất là cách đồn thổi, làm giá”. Nghe thương lái này nói, gần chục thương lái có mặt ở đó cười hì hì. Câu chuyện bắt đầu xôm hẳn khi ông này dẫn câu chuyện: “Hôm trước, 4 thằng bảo mua chung một viên đá. Sau khi định giá khoảng 30 triệu đồng, 3 thằng xuýt xoa tâng lên giá trị khoảng 50 triệu đồng. Chưa chia ngã ngũ, một thằng nhảy vào chốt: “Thôi để cho tôi 30 triệu đồng, anh em chia đều”. Cuối cùng chặt ra chẳng được xu nào, khóc tu tu giữa chợ, trông đến buồn cười”. Nghe vậy, cánh lái buôn xúm vào thêm thắt: “Chuyện như vậy không hiếm, thằng tham “ôm” rõ lắm rồi vỡ mộng tiền tỷ, bán hết cả nhà”…

Câu chuyện dừng lại khi có những đoàn người mang đá từ trên núi xuống, chủ yếu là thanh niên. Có những viên đá to bằng cái chén, bằng nắm tay, thỉnh thoảng có viên to bằng cái mũ cối. Bằng mắt thường quan sát ban đầu, những viên đá bám đầy đất, không khác những viên đá bình thường là mấy. Các lái buôn xúm lại xem đá. Họ thi nhau đeo kính, soi đèn vào những viên đá. Sau khoảng 30 phút xem xét hàng chục viên đá, lái buôn tên Tuấn chọn một viên bằng nửa nắm tay đưa lên và hỏi:

– Viên này bao nhiêu?

– Thì trả được bao nhiêu? Tiền triệu đấy!

– Viên này có tí xỉ spinel. 500 nghìn đồng nhé.

– Không! 3 triệu đồng thì bán.

– Viên này có tí lấp lánh, chặt ra có khi chẳng được tí nào.

– Thôi, công sức 3 anh em đào cả buổi. 800 nghìn đồng, anh em về làm cốc bia.

– Biết vất vả thì mới trả 500 nghìn đồng. Bán thì mua.

Cuối cùng, viên đá cũng được chủ đá bán với giá 500 nghìn đồng. Khi Tuấn vừa đưa tiền xong, các thương lái có mặt ở đó xuýt xoa khen viên đá đẹp. 4 thương lái xin chung tiền viên đá với Tuấn. Vậy là viên đá được mua với giá 500 nghìn đồng nhưng có đến 5 người cùng chung vốn. Một thương lái đến sau nghe tin vừa mua được viên đá, tò mò muốn xem. Sau một hồi anh này trả 1 triệu đồng nhưng Tuấn dứt khoát đòi 2 triệu đồng. Người này quyết định không trả thêm.

Một buổi mua bán, cả người đi đào đá lẫn người mua ngót ba chục, lựa chọn vài chục viên đá nhưng cuối cùng chỉ có một viên được giao dịch với giá 500 nghìn đồng.

Trước khi về, các lái buôn còn nói một cách khôi hài: Phiên giao dịch thành công, có may mắn. Mai mang ra chợ thống nhất đội giá 7 triệu đồng.

Các lái buôn vui vẻ ra về.

Theo ông Bùi Văn Thịnh, Chủ tịch UBND huyện Lục Yên, ngay sau khi nắm bắt sự việc, UBND huyện Lục Yên đã tiến hành xác minh cho thấy thông tin người dân đào được đá quý giá 5 tỷ đồng chỉ là tin đồn, không xác thực.

Bài, ảnh: HÀ BÁCH – VŨ THƯ