Thầy cúng trong đời sống đồng bào Mông cũng như các dân tộc khác, chính là người nối nghiệp từ đời này sang đời khác và mỗi đời thầy cúng chỉ truyền lại được cho một người. Tuy nhiên, ngoài hình thức “cha truyền con nối” thì đó còn là sự “lựa chọn” của thần linh nên thầy cúng không nhất thiết phải là con, cháu trong dòng họ. Bởi những bài cúng bằng tiếng Hán cổ và tiếng Mông không hề có sách nào ghi chép lại. Ai được thần linh lựa chọn thì người đó tức khắc có những khả năng khác người và được cộng đồng tin tưởng, lựa chọn.

Nghi lễ cúng thần rừng của người Mông.

Thầy cúng có vai trò đặc biệt trong bản của người Mông. Người Mông cho rằng, thầy cúng có khả năng giao tiếp và cầu xin các đấng siêu nhiên phù hộ cho con người có cuộc sống ấm no hạnh phúc. Bởi các thầy cúng không chỉ thông thạo văn tự cổ, lưu giữ được nhiều sách cổ mà còn nắm được lịch sử, các phong tục, tập quán, nghi lễ truyền thống của tộc người. Họ còn được ví như những nghệ nhân dân gian bởi họ nắm vững nghệ thuật diễn xướng của dân tộc, từ cử chỉ, điệu bộ đến giọng điệu. Vì thế, họ được cộng đồng giao trọng trách thực hiện một số công việc liên quan đến tín ngưỡng, tâm linh của cá nhân, gia đình và cộng đồng.

Đồ nghề của thầy cúng ngoài bộ lễ phục còn có dụng cụ khác như: trống, mấy cặp sừng trâu cưa đôi được dùng như đồng tiền gieo quẻ sấp ngửa của người Việt… Ứng với từng nghi lễ mà thầy cúng có các bài cúng riêng, phù hợp. Tuy nhiên, dù thực hành nghi lễ nào thì nội dung các bài cúng đều giàu tính nhân văn, phù hợp với cuộc sống, hướng con người đến chân – thiện – mỹ.

Ở nhiều thôn bản, thầy cúng được bầu là người có uy tín. Vì vậy, họ luôn gương mẫu trong việc thực hiện chính sách pháp luật của Nhà nước, tuyên truyền vận động người dân không nghe theo lời kẻ xấu, tích cực xây dựng nếp sống văn hóa mới, xây dựng nông thôn mới và giữ gìn văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Đặc biệt hiện nay, thầy cúng không xem ngày ăn hỏi, cưới đối với các trường hợp không đủ tuổi kết hôn, kết hôn cận huyết thống, tuyên truyền thực hiện đám cưới văn minh, tiết kiệm. Đồng thời tuyên truyền giảm sự rườm rà việc cúng, tế trong các lễ hội đồng thời đảm bảo giữ gìn được nét đẹp văn hóa truyền thống của mỗi dân tộc.

Thầy cúng giúp cho cộng đồng rất nhiều trong việc củng cố đời sống tinh thần, làm tăng niềm tin và nghị lực sống cho mỗi con người trước những thử thách của cuộc sống; giúp con người biết hướng thiện, biết đối nhân xử thế và làm theo những điều ông bà dạy và luật tục của bản làng.

(Theo Báo Tuyên Quang)