Theo Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) năm 2014 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2016 thì một số quy định mới về chế độ hưu trí sẽ được áp dụng thực hiện từ ngày 01/01/2018.
Theo đó, tỷ lệ hưởng lương hưu phụ thuộc vào các yếu tố như giới tính, độ tuổi, chức danh nghề hoặc công việc, nơi làm việc, thời gian đã đóng BHXH. Tỷ lệ HLH theo số năm đã đóng BHXH tương ứng với tỷ lệ 45% đối với lao động nữ là đủ 15 năm. Đối với lao động nam, tỷ lệ HLH theo số năm đã đóng BHXH quy định có lộ trình: Năm 2018 là đủ 16 năm, năm 2019 đủ 17 năm, năm 2020 đủ 18, năm 2021 đủ 19 năm, năm 2022 đủ 22 năm mới tương ứng với tỷ lệ 45%. Sau đó, đối với cả nam và nữ cứ mỗi năm đóng BHXH được tính thêm 2%, tối đa bằng 75%.
Từ ngày 01/01/2018, lao động nữ có đủ 25 năm đóng BHXH tính đến thời điểm đủ điều kiện về tuổi quy định để được HLH thì tỷ lệ % HLH là 65% (15 năm đầu bằng 45%; 10 năm tiếp theo mỗi năm thêm 2%). Như vậy, từ năm 2018 trở đi, để đạt được tỷ lệ % HLH ở mức tối đa là 75% thì lao động nữ phải có thời gian đóng BHXH thấp nhất là đủ 30 năm.
Đối với lao động nam có đủ 30 năm đóng BHXH tính đến thời điểm đủ điều kiện về tuổi quy định nếu nghỉ hưu trong năm 2018 thì tỷ lệ % HLH là 73% (16 năm đầu bằng 45%; 14 năm tiếp theo mỗi năm tính thêm 2%). Từ năm 2018, quy định số năm đóng BHXH để đạt tỷ lệ 45% sẽ tăng theo lộ trình từ đủ 16 năm cho đến đủ 20 năm đóng BHXH vào năm 2022. Kể từ năm 2022 trở đi, để đạt được tỷ lệ % HLH ở mức tối đa là 75% thì lao động nam phải có thời gian đóng BHXH thấp nhất là đủ 35 năm.
Về tuổi nghỉ hưu, NLĐ làm việc trong điều kiện bình thường, tuổi nghỉ hưu là đủ 60 tuổi đối với nam và đủ 55 tuổi đối với nữ. NLĐ làm nghề hoặc công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, hoặc làm việc ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở lên thì tuổi quy định là đủ 55 tuổi đối với nam và đủ 50 tuổi đối với nữ. NLĐ làm công việc khai thác than trong hầm lò thì tuổi quy định được hưởng lương hưu là đủ 50 tuổi.
Đối với NLĐ nghỉ hưu trước tuổi, tỷ lệ HLH tính theo số năm đã đóng BHXH, sau đó, tính tỷ lệ phải giảm trừ do nghỉ hưu trước tuổi quy định. Cứ mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi quy định thì giảm 2%. Khi tính tỷ lệ HLH đối với trường hợp tuổi nghỉ hưu có tháng lẻ đến đủ 6 tháng thì mức giảm là 1%, từ trên 6 tháng thì không giảm tỷ lệ %. Tính tỷ lệ HLH đối với trường hợp thời gian đóng BHXH có tháng lẻ thì từ 1 tháng đến 6 tháng được tính là nửa năm; từ 7 tháng đến 11 tháng được tính là một năm. Trường hợp hồ sơ của NLĐ không xác định được ngày, tháng sinh thì lấy ngày 01/01 của năm sinh để tính tuổi làm cơ sở tính số năm nghỉ hưu trước tuổi.
Về phương pháp tính mức bình quân tiền lương tháng: Tham gia BHXH trước năm 2016: Là mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH của số năm đóng BHXH trước khi nghỉ hưu (bằng hệ số tiền lương nhân với mức lương tối thiểu chung, nay là mức lương cơ sở tại thời điểm hưởng lương hưu).
Số năm đóng BHXH trước khi nghỉ hưu làm căn cứ tính mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH của NLĐ có toàn bộ thời gian đóng BHXH theo chế độ tiền lương do Nhà nước quy định phụ thuộc vào thời điểm bắt đầu tham gia BHXH. Thời gian bắt đầu tham gia BHXH trước ngày 01/01/1995 thì số năm đóng BHXH trước khi nghỉ hưu để tính mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH là 5 năm cuối trước khi nghỉ hưu. Từ ngày 01/01/1995 đến 31/12/2000 là 6 năm cuối trước khi nghỉ hưu; Từ ngày 01/01/2001 đến 31/12/2006 là 8 năm cuối trước khi nghỉ hưu; Từ ngày 01/01/2007 đến 31/12/2015 là 10 năm cuối trước khi nghỉ hưu; Từ ngày 01/01/2016 đến 31/12/2019 là 15 năm cuối trước khi nghỉ hưu; Từ ngày 01/01/2020 đến 31/12/2024 là 20 năm cuối trước khi nghỉ hưu; Từ ngày 01/01/2025 trở đi là của toàn bộ thời gian NLĐ bắt đầu tham gia đóng BHXH từ ngày 01/01/2016 trở đi theo chế độ tiền lương do Nhà nước quy định thì cách tính mức bình quân tiền lương đóng BHXH trên cơ sở các mức tiền lương đã đóng BHXH, được điều chỉnh trên cơ sở chỉ số giá tiêu dùng của từng thời kỳ theo quy định của Chính phủ.
Bên cạnh đó, khi nghỉ hưu, ngoài mức lương hưu hàng tháng, NLĐ còn được hưởng trợ cấp một lần theo quy định cụ thể.
NGÔ VĂN