Lễ hội Tú Tỉ của dân tộc Giáy ở Lai Châu
Dân tộc Giáy ở Lai Châu có rất nhiều nghi lễ tín ngưỡng truyền thống như: cúng thổ địa, cúng ruộng, cúng bản, cúng rừng… Song, Lễ hội Tú Tỉ được tổ chức vào 2/2 (âm lịch) hằng năm là nghi lễ được cộng đồng, làng bản quan tâm hơn cả, bởi ngoài việc cúng thổ địa cầu mong mọi điều may mắn, bà con còn được vui chơi, hát múa, làm các món ăn thể hiện nét văn hóa truyền thống dân tộc mình.
Phần thi cày ruộng trong lễ hội.
Lễ hội Tú Tỉ không chỉ là một sự kiện mang tính tín ngưỡng mà nó đã trở thành nét văn hóa đặc sắc trong đời sống tinh thần người dân tộc Giáy, xã San Thàng (Lai Châu). Lễ hội được bắt nguồn từ Lễ cúng Tú Tỉ là truyền thống lâu đời của dân tộc Giáy. Theo tiếng Giáy, Tú Tỉ nghĩa là thổ địa, là thần cai quản vùng đất. Với quan niệm “Đất có thổ công, sông có hà bá” tức dân tộc nào sống trên một vùng đất thì phải thờ cúng thổ công ở vùng đất đó.
Lễ vật dâng lên thần thổ địa tại gốc đa đầu bản gồm: 1 con lợn, 2 con gà khỏe mạnh. Trước ngày lễ chính, các hộ dân trong bản họp, cử 2 hộ gia đình làm chủ trì, lo phần lễ vật cúng. Mỗi gia đình cử một người đàn ông trong gia đình có mặt tại bàn thờ lễ. Phần cúng lễ diễn ra từ 8 – 9h sáng. Thầy mo sẽ cúng lần thứ nhất để mời vị thần cai quản vùng đất về. Sau khi cúng xong lần một, mọi người sẽ tiến hành mổ lợn và gà tại chỗ, sau đó luộc chín và tiến hành cúng lần hai. Thầy mo thực hiện việc cúng để mời vị thần cai quản vùng đất về nhận lễ vật dâng lên. Các bài cúng xoay quanh việc cầu xin thần thổ địa phù hộ độ trì cho dân bản được an lành, hạnh phúc, may mắn, khỏe mạnh, làm ra thóc đầy bồ, ngô đầy sàn, trâu, bò, lợn, gà sinh sôi đầy chuồng. Đàn ông thụ lễ tại khu vực cúng, cầu mong thần thổ địa phù hộ cho gia đình mình được an lành, khỏe mạnh.
Trong lễ hội còn tổ chức nhiều trò chơi dân gian với những môn thi độc đáo như: Bắn nỏ, giã bánh dày, kéo co, tó má lẹ, nhảy bao bố, bịt mắt đánh chiêng, thi cày ruộng… Các món ăn truyền thống được bà con làm ra, mang đậm nét văn hóa ẩm thực bản địa: cá nướng, cơm lam, thịt nướng, thịt đỏ, khẩu nhục, sáo xíu của người Giáy. Sắc màu thổ cẩm cùng những lời ca, điệu múa, tiếng khèn của đồng bào dân tộc Giáy đã thu hút đông đảo người dân trong vùng về dự. Và từ lâu, lễ hội đã thực sự trở thành ngày hội của đồng bào nhân dân các dân tộc xã San Thàng.
VŨ HƯƠNG (ST)
Quân khu 1
